Hitler, seçmen desteğini kazanmaya odaklanmasının yanı sıra, muhaliflerini sindirmek için sokaklarda kitlesel şiddet yaratmaya devam etti. 1932’deki seçim kampanyalarında yüzlerce Komünist ve Sosyal Demokrat, Nazi fırtına birlikleri tarafından öldürüldü.
Röportaj: Richard J. Evans
Aaron J. Leonard
Çeviren: Okan Nurettin Okur
Nazizmle ilgili popüler anlatılar genellikle Hitler’in demokratik yollarla iktidara geldiği yönündedir. Ancak tarihçi Richard J. Evans, Alman faşizminin komünistleri ve sosyalistleri ezmek için antisemitizmden ilham alan, muhalif eski askerlerden oluşan silahlı milislere dayandığını savunuyor.
Sadece I. Dünya Savaşı’nın sağcı askerleri değil, savaşa katılamayacak kadar genç olan sağcı geçmişe sahip erkekler de, kendi görüşlerine göre, Almanya’yı eski ihtişamına kavuşturmak ve içerideki ve dışarıdaki düşmanlarını yok etmek için Nazilere katıldılar.
Tarihçi Richard J. Evans, Almanya’da faşizmin yükselişini ve çöküşünü ele alan üç ciltlik Üçüncü Reich üçlemesi (Üçüncü Reich’ın Gelişi, Üçüncü Reich İktidarda ve Üçüncü Reich Savaşta) dâhil olmak üzere on sekiz kitabın yazarıdır. Hitler’in İnsanları: Üçüncü Reich’ın Yüzleri adlı son kitabı Adolf Hitler’in yakın çevresine odaklanmakta ve Nazi partisini iktidara, Almanya’yı da felakete sürükleyecek olan figürlerin psikolojilerini ve yaşamlarını anlamaya çalışmaktadır.
Evans, Faşizmin Almanya’da yükselişini sağlayan siyasi güçlerin yanı sıra antisemitizm ve anti-komünizmin Nazi dünya görüşündeki rolü hakkında bir röportaj verdi.
Aaron J. Leonard: Giriş bölümünde, bu kitapta neden böyle bir yol izlediğinizi açıklıyorsunuz: “Sadece bireysel kişilikleri ve onların hikâyelerini inceleyerek Nazi rejimini yaratan ve sürdüren sapkın ahlâk anlayışına ulaşabilir ve bunu yaparak belki de içinde yaşadığımız sorunlu çağ için bazı dersler çıkarabiliriz.” Peki, sizi böyle düşündüren şey neydi?
Richard J. Evans: 2003-2008 yılları arasında Nazi Almanyası’nın üç ciltlik tarihini yayınladım. Ancak geçen yıllar içinde bu konu üzerinde daha fazla düşündükçe, bu insanları gerçekten derinlemesine tanımadığımı fark etmeye başladım. Yeni materyallerin (günlükler, mektuplar, biyografiler ve otobiyografiler) boşlukları dolduran ve yetmiş, seksen yıl sonra bile Nazizm fenomenini daha derinlemesine anlamamızı sağlayan baskılardan ne ölçüde kurtulduğu beni şaşırttı.
Aynı zamanda, otoriter politikacıların, popülistlerin ve diktatörlerin yükselişi, demokrasi ve bana göre dünya çapında demokratik siyasete yönelik büyüyen tehdit hakkında rahatsız edici yeni sorular ortaya çıkarıyordu. Ben de bu konuda okumalar yapmaya başladım ve o kadar çok yeni malzeme buldum ki, bu açıdan Nazizm hakkında yeni bir kitap yazmanın gerekli olduğunu düşündüm. Kitaptaki biyografik bölümler aynı zamanda bağlılık, davranış ve tutumlar ve belki de hepsinden önemlisi bu insanların, hatta Adolf Hitler’in kendisinin bile canavar ya da şeytan değil, bizim gibi insan oldukları gerçeğiyle ilgili bir dizi ortak soruyla birbirine bağlanıyor.
Aaron J. Leonard: Bu rejime gönülden bağlı olanların neredeyse tamamının temel ideoloji olarak antisemitizmi benimsemesi beni (belki de bu kadar etkilememeliydi) çok etkiledi. Alman faşist hareketinin yükseliş ve iktidar yılları boyunca bunun nasıl bir rol oynadığını düşünüyorsunuz?
Richard J. Evans: Nazizmin ortaya çıkışındaki temel faktör, Almanya’nın I. Dünya Savaşı’ndaki beklenmedik, feci yenilgisiydi ve Alman siyasetinin aşırı sağındaki önemli bir azınlık, Yahudilerin Alman nüfusunun yüzde 1’inden azını oluşturmasına ve çoğunlukla vatansever olmalarına rağmen, Yahudi “bölücüleri” suçlayan paranoyak bir komplo teorisiyle açıkladı. Hitler’in tamamen kişisel antisemitizmi bazı takipçilerinin bunu benimsemesine yol açarken, hareketine katılan diğerleri zaten azılı Yahudi düşmanlarıydı.
Yahudileri Alman toplumundan uzaklaştırmak, ülkenin 1920’lerde ve 30’ların başında yaşadığı derin sorunlara geçici bir çözüm sağlamıştı. Naziler iktidara gelene kadar propagandalarında bu çözümü küçümsemelerine rağmen 1933’ten itibaren uygulamalarının neredeyse merkezî bir unsurunu oluşturdu.
Aaron J. Leonard: Bununla ilgili olarak anti-komünizm, rejimin önemli bir unsuruydu. Ancak özellikle SSCB ile savaşa girilmesinde oynadığı rol ve bunun sonuçları göz önüne alındığında, çok da ilgi görmediğini düşünüyorum. Bu tarihi dönemde Nazizmin itici gücü olarak anti-komünizmin ve anti-sosyal demokrasinin rolü nedir sizce?
Richard J. Evans: 1917’deki Rus Devrimi Vladimir Lenin’i ve daha sonra Joseph Stalin’i Rusya’da iktidara getirdi ve bir süre için bunu Avrupa’daki diğer ülkelere ihraç etmeye çalıştılar. Naziler bunun medeniyeti yıkmaya yönelik bir Yahudi komplosunun parçası olduğuna inanıyor ve tuhaf bir şekilde bunu uluslararası kapitalizm ve plütokrasi ile ilişkilendiriyordu. (Eğer kapitalistlerin ve komünistlerin birbirleriyle savaş halinde olduklarına itiraz ederseniz, antisemitik komplo teorisyenleri bunun Yahudilerin toplumu kendi içinde nasıl böldüğünü gösterdiğini söyleyeceklerdir.)
1933’te Bolşevik Devrimi henüz çok yeniydi ve Rusya’daki emsallerinin mal varlığına el konulup, acımasız bir “Kızıl Terör”e maruz bırakıldıklarını öğrenen Alman orta sınıfında derin bir korkuya yol açmıştı. Almanya’da, Kasım 1932’de Weimar Cumhuriyeti’nin son serbest seçimlerinde Naziler yaklaşık iki milyon oy kaybederken, Komünistler, neredeyse sadece yüzde 35’ten fazla işsizlik getiren Buhran felaketiyle sarsılan işçi sınıfından destek almaya devam etti. Orta yolcu Sosyal Demokratların Nazi propagandasında Komünistlerle aynı kefeye konulduğunu da unutmamalıyız. Sonuçta, Kasım 1932 seçimlerinde iki parti birlikte Nazilerden daha fazla halk desteğine sahipti. Nazilerin 1933’te iktidara geldiklerinde şiddet ve baskılarını özellikle bu iki parti üzerinde yoğunlaştırmalarına şaşmamak gerekir.
Aaron J. Leonard: Genellikle Hitler’in seçimler yoluyla iktidara geldiği söylenir. Ancak kitabınızı okurken bana bunun tam tersi bir durum varmış gibi geldi. Rejimin yükselişinin, Nazi paramiliter güçlerine dâhil olacak, çoğu muhalif eski askerlerden oluşan yüz binlerce silahlı adamın eylemleriyle aynı zamana denk gelmesi dikkatimi çekti. Başka bir deyişle, Hitler’in yükselişine ve ardından diktatörlük yetkilerini benimsemesine zemin hazırlayan önemli miktarda şiddet unsuru (Hitler için savaşmaya ve ölmeye hazır lejyonlar da dâhil olmak üzere) vardı. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Richard J. Evans: Birçok tarihçinin yaptığı gibi, Hitler’in 1923’te “Birahane Darbesi” ile iktidarı zorla ele geçirme girişiminin başarısız olmasının ardından, iktidara yasal yoldan gitmeye karar verdiğini iddia etmek bana göre oldukça yanlıştır. Seçmen desteğini kazanmaya odaklanmasının yanı sıra, muhaliflerini sindirmek için sokaklarda kitlesel şiddet yaratmaya devam etti.
1932’deki seçim kampanyalarında yüzlerce Komünist ve Sosyal Demokrat, Nazi fırtına birlikleri tarafından öldürüldü ve Hitler iktidarı ele geçirdikten sonra, 1933’ün ikinci yarısından itibaren baskı görevini eyalet polisi, mahkemeler, eyalet hapishaneleri ve ceza infaz kurumları üstlenene kadar yaklaşık iki yüz binini toplama kamplarına attırdı. Sadece Birinci Dünya Savaşı’nın sağcı askerleri değil, savaşa katılmak için henüz çok genç olan sağcı geçmişe sahip erkekler de, kendi görüşlerine göre, Almanya’yı eski ihtişamına kavuşturmak ve hem içerideki hem de dışarıdaki düşmanlarını yok etmek için Nazilere katıldılar. Kitapta sunduğum biyografiler, şiddetin Nazi projesindeki öneminin altını ısrarla çiziyor.
GazeteBilim’in Notu: Röportajın “Faşizmin yükselişini anlamak” başlığı tarafımızca “Hitler iktidara demokrasiyle değil şiddetle geldi” olarak değiştirilmiştir.
Kaynak: https://jacobin.com/2024/08/nazism-antisemitism-hitler-violence-communism
Son Erişim Tarihi: 15.08.2024
