Bir deontolog için hırsızlık her zaman kötü olabilir nitekim çalma eyleminin özünde bu eylemi (daima) kötü yapan bir şey vardır. Sonuççular için ise hırsızlık bazen iyi bazen kötü olabilir.
Andreas Matthias
Çeviri: Feryal Şimal Güneş
“Deontolojik” etik ismi Yunanca “to deon” yani “yapılması gereken” kelimesinden gelir. Bu sözcük, eylemlerin kendisi doğası itibarıyla iyi ya da kötü olduğundan yapılması gereken (ya da yapılmaması gereken) eylemler hakkındadır ve eylemleri, sonuçlarının iyi olup olmadığına göre yargılayan sonuççuluğa karşıdır.
Örneğin, bir deontolog için hırsızlık her zaman kötü olabilir nitekim çalma eyleminin özünde bu eylemi (daima) kötü yapan bir şey vardır. Sonuççular için ise hırsızlık bazen iyi bazen kötü olabilir. Örneğin, bir teröristin bombasını henüz patlatmadan önce çalmak, teröristin bombayı patlatmasından daha iyi (insan ölmez, hasar olmaz) sonuçlanacağından dolayı hırsızlığın “iyi” bir örneği olurdu.
Kant belirli bir çalma eyleminin sonuçları ne olursa olsun onun her zaman kötü olduğunu söylerdi.
Deontolojik etik birkaç probleme sahiptir. Birincisi, bazı eylemlerin (yalan söylemek veya çalmak gibi) her zaman ahlâki olarak kötü olduğunu varsaymak doğru görünmemektedir. “Beyaz yalan”ın tamamen doğru olduğunu gördüğümüz durumları kolayca hayal edebiliriz.
İkincisi, ahlâki buyrukları rasyonaliteye bağlamanın (tüm insanlar için aynıdır) kültürel farklılıklar için herhangi bir hoşgörü göstermeyi imkânsız hale getirdiği görünür. Diğer toplumların kendi ahlâk değerlerine izin verilmesi ve bu farklılıklara saygı gösterilmesi gerektiğini düşünebiliriz. Fakat deontolojik çerçevede diğer ahlâki sistemleri bütünleştirmek çok zordur çünkü bir yerde rasyonel olan her yerde rasyonel olmalıdır.
Genellikle, Immanuel Kant (1724-1804) önde gelen deontolojik etik savunucusu olarak düşünülür. Kant için bazı eylemler rasyonelken (ve bu yüzden iyidir), diğerleri rasyonel değildir (ve bunlar ahlâki açıdan kötü olanlardır). Bu nedenle ahlâk, Kant’a göre eylemlerin rasyonalitesine dayanır ve bu rasyonalite eylemlerin sonuçlarının değil kendisinin bir özelliğidir. Bu yüzden Kant belirli bir çalma eyleminin sonuçları ne olursa olsun onun her zaman kötü olduğunu söylerdi.
Kaynak
https://daily-philosophy.com/what-is-deontological-ethics/ (son erişim tarihi: 18.05.2023).
