Bu metni okumayı bitirdiğinizde aşılar sayesinde yaklaşık 30 çocuk hayatta kalmış olacak. Son 50 yıl içinde bu sayı toplamda 150 milyona ulaşmaktadır ki bu, Birleşik Krallık nüfusunun iki katından fazladır. Bu, 150 milyon çocuğun büyüyerek hayatı deneyimlemesi ve topluma katkıda bulunması anlamına gelmektedir. Ayrıca bu sayede yüz milyondan fazla ebeveyn, çocuklarını kaybetmenin trajedisinden kurtulmuş olur.
Hannah Ritchie
Çeviri: Sedef Çakır
Bu metni okumayı bitirdiğinizde, aşılar sayesinde yaklaşık 30 çocuk hayatta kalmış olacak. Son 50 yıl içinde bu sayı toplamda 150 milyona ulaşmaktadır ki bu, Birleşik Krallık nüfusunun iki katından fazladır. Bu, 150 milyon çocuğun büyüyerek hayatı deneyimlemesi ve topluma katkıda bulunması anlamına gelmektedir. Ayrıca bu sayede yüz milyondan fazla ebeveyn, çocuklarını kaybetmenin trajedisinden kurtulmuş olur.
Bu veri, Andrew Shattock ve dünyanın dört bir yanındaki araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen yeni bir çalışmaya dayanmaktadır. Araştırmacılar, son 50 yıl içinde çeşitli hastalıklara karşı uygulanan aşıların kaç hayat kurtardığını hesapladılar. Aşağıdaki iki grafik, hastalık ve bölge bazında kurtarılan hayatların sayısını göstermektedir. En büyük etkiyi kızamığa karşı aşılama yapmış, son 50 yıl içinde 94 milyon hayat kurtarılmış ve bu, toplamın %60’ından fazlasını oluşturmuştur. Bu, gerçekten küresel bir çaba olmuştur. Her bölgede 5 milyondan fazla çocuğun hayatı kurtarılmış ve yalnızca Afrika’da 50 milyondan ve Güneydoğu Asya’da 38 milyondan fazla çocuk aşılar sayesinde hayatta kalmıştır. Aşağıdaki grafikte, DSÖ bölgelerine göre kurtarılan toplam hayat sayısını görebilirsiniz.
Tüm yaş gruplarındaki çocuklar, bağışıklık kazandırma (immünizasyon) programlarının genişlemesinden büyük ölçüde yararlanmış ancak aşılama en kritik etkisini bebekler üzerinde göstermiştir. Son 50 yıl içinde bebek ölümlerinde büyük bir düşüş yaşanmıştır. Küresel olarak, bebek ölüm oranları %10 civarında olduğu 1974 yılından günümüze, üçte ikiden fazla azalarak %3’ün altına gerilemiştir.
Aşılama bebek ölümlerinin azalmasındaki en önemli etkenlerden biridir.
Tüm yaş gruplarındaki çocuklar, bağışıklık kazandırma (immünizasyon) programlarının genişlemesinden büyük ölçüde yararlanmış ancak aşılama en kritik etkisini bebekler üzerinde göstermiştir. Son 50 yıl içinde bebek ölümlerinde büyük bir düşüş yaşanmıştır. Küresel olarak, bebek ölüm oranları %10 civarında olduğu 1974 yılından günümüze, üçte ikiden fazla azalarak %3’ün altına gerilemiştir. Araştırmacılar, aşılamanın bebek ölümlerini %40 oranında azalttığını tahmin etmektedir. Bu düşüşün geri kalan kısmı ise gelişmiş beslenme, doğum öncesi ve yenidoğan bakımı, temiz suya ve sanitasyona erişim gibi temel kaynaklardaki iyileşmeler de dahil olmak üzere diğer faktörler tarafından sağlanmıştır.
Koordineli aşılama uygulamaları çok sayıda hayat kurtardı
Elli yıl önce, Avrupa ve Kuzey Amerika dışında çok az çocuk aşılanmaktaydı. Örneğin; difteri, boğmaca ve tetanoza (DTP3) karşı aşılanan bebeklerin oranı %5’ten daha azdı.1974 yılında, DSÖ’nün karar alma organı olan Dünya Sağlık Asamblesi, temel aşılamayı yaygınlaştırmak amacıyla Temel Bağışıklama Programını başlattı. Bu program; kızamık, tetanoz, tüberküloz ve çiçek hastalığı gibi aşı ile önlenebilir temel hastalıklara karşı dünya genelindeki tüm çocukların aşılanmasını amaçladı. Kısa süre içinde aşılama oranlarında ciddi bir artış yaşandı ve dünya çapında çocukların %60’ından fazlası aşılandı.
Ancak 2000 yılına gelindiğinde ilerlemenin yavaşladığı ve özellikle Afrika ve Asya’da yaşayan yoksul bebeklerin büyük bir kısmının hâlâ aşıya erişemediği ortaya çıktı. Bu açığı kapatmak ve aşılama programlarının herkes için erişilebilir olmasını sağlamak amacıyla Gavi, Aşı İttifakı kuruldu. Bill ve Melinda Gates Vakfı, DSÖ, UNICEF ve Dünya Bankası arasındaki bu iş birliği, küresel aşılama çabalarını güçlendirmeyi hedefledi. Bu girişimlerden sonra aşılama oranları önemli ölçüde arttı.
Günümüzde, bebeklerin %80’inden fazlası DTP3 aşısının tüm dozlarını almaktadır. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi, küresel kızamık aşılama oranı 2000 yılında %20’nin altındayken, günümüzde %70’in üzerine çıkmıştır.
Günümüzde, bebeklerin %80’inden fazlası DTP3 aşısının tüm dozlarını vurulmaktadır. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi, küresel kızamık aşılama oranı 2000 yılında %20’nin altındayken, günümüzde %70’in üzerine çıkmıştır. Daha önce de belirtildiği gibi, kızamık aşısı şimdiye kadar en fazla hayat kurtaran aşılardan biri olmuştur. Çocukların %84’ü tüberküloza, %80’i ise çocuk felci (polio) ve hepatit B’ye karşı aşılanmıştır. Dünya genelinde bağışıklama programlarına yapılan bu yatırımlar on milyonlarca çocuğun hayatını kurtarmıştır.
Daha yüksek aşı oranlarıyla daha fazla çocuk kurtarılabilir.
Bu büyük ilerlemelere rağmen, hâlâ yapılması gereken çok şey vardır. Her yıl bir milyondan fazla kişi tüberkülozdan, yüz binlerce kişi menenjitten ve boğmaca hastalığından, on binlerce kişi ise kızamık, tetanoz ve hepatit B nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Aşağıdaki grafikte, farklı aşı ile önlenebilir hastalıklardan kaynaklanan ölümler gösterilmektedir.
Dünya, çocuk felcini ortadan kaldırmaya oldukça yakın. İnsanlık tarihinde ortadan kaldırılan ilk hastalık çiçek hastalığı olmakla beraber çocuk felci de ortadan kaldırılan ikinci hastalık olacak. Dahası, bilim insanları artık sıtma gibi diğer ciddi hastalıklara karşı etkili aşılar üretmektedir. Şu anda, her yıl yüz binlerce çocuğun hayatını kurtarabilecek önerilen iki tane sıtma aşısı bulunmaktadır. Şahit olduğumuz bu büyük ilerleme, evrensel aşı kapsayıcılığı için geri adım atmadan daha fazla çaba göstermemiz gerektiğini gösteriyor.
Atalarımızın savaşmak için hiçbir yolu olmadığı hastalıklara karşı artık çaresiz değiliz. Çocukların ölümünü durdurabiliyorken bu nedenle hâlâ çok sayıda çocuğun hayatını kaybetmesi kabul edilemez.
Atalarımızın savaşmak için hiçbir yolu olmadığı hastalıklara karşı artık çaresiz değiliz. Çocukların ölümünü durdurabiliyorken bu nedenle hâlâ çok sayıda çocuğun hayatını kaybetmesi kabul edilemez. Bu artırılmış yatırım, hükümetlerin evrensel bağışıklama programlarını sağlaması için koordinasyon ve halktan kabul gerektirecektir. Dünyadaki çoğu insan, çocukları aşılamanın önemli olduğunu düşünmektedir ancak bazı ülkelerde aşıya yönelik şüphecilik çok daha yüksektir. Belki de aşıların kurtardığı büyük sayıda çocuğu açıklamak için daha fazla zaman harcasaydık, bu direnç daha düşük olabilirdi.
Yarın, gazetelerde “Dün, yaklaşık 10,000 çocuk temel aşılar sayesinde kurtarıldı.” başlığı atılabilir ve bu başlık, onlarca yıl boyunca her gün basılabilirdi. Ancak basılmayacaktır çünkü bu, yeni bir olay değildir aksine dünya genelinde yüz milyonlarca çocuk ve ebeveynin hayatını değiştiren ve her geçen gün artarak çoğalan bir ilerlemedir.
Kaynak: https://ourworldindata.org/vaccines-children-saved (Son Erişim Tarihi: 26/02/2025)
