Hamilelik sürecinde vücutta değişiklik olduğu gibi beyinde de değişiklikler olur.
Carly Cassella
Çeviri: Sâye Daylan
ABD’li nörobilimciler, gebelik boyunca insan beyninde oluşan bu değişikliklerin ilk detaylı haritasını çıkardı. Bu çığır açan buluş; ilk kez anne olan bir kadının hamilelik sırasında, öncesinde ve sonrasında nörolojik yöntemlerle beyninin anlık görüntüleri alınarak tespit edildi.Hamilelik ilerledikçe araştırmacılar, nöronların gövdelerini içeren ve beyin aktivitesinin belirtisi olan beyin dokusundaki gri maddenin yaygın bir şekilde küçüldüğünü fark ettiler.
Beynin bazı kısımlarında küçülme olması korkutucu gelebilir ancak bu değişimler muhtemelen iyiye işarettir. Değişimler, beynin sınırlı dokusunun annelik için yeniden yapılandırıldığı anlamına gelebilir.
Araştırmacılar, beyaz maddeyi oluşturan nöronlar arasındaki bağlantıların, hamileliğin son iki-üç evresinde arttığını buldular. Herhangi bir nedenle sinir hücreleri ile ilgili kısım hassas bir şekilde işlemlendiğinde, gri madde azalma eğilimi gösterirken beyaz maddenin bağlantıları artar ve bu da bilginin daha etkin halde beynin içinde dolaşmasını sağlar.
California Santa Barbara Üniversitesi’nden nörobilimci Emily Jacobs, bu süreci Michelangelo’nun Davut heykelini yontmasıyla karşılaştırdı: Sanatçı büyük bir mermer parçasıyla başladı ancak onu dikkatli bir biçimde yontarak işlenmiş bir sanat eserine dönüştürdü.
Jacobs, basın toplantısında beynin böyle bir başkalaşım geçirdiğini daha önce hiç görmediklerini belirtti. Ayrıca gri madde hacminde, korteks kalınlığında, beyaz madde mikro yapısında ve ventrikül hacminde haftadan haftaya meydana gelen kapsamlı değişiklikleri gözlemleyebildiklerini söyledi.
Nörobilimciler yakın bir zamana kadar insan beyninin sabit nöron devreleriyle ‘sabit bağlantılı’ olduğunu düşünürdü. Artık yeni bilgiler edinildi. Beyin aslında esnek bağlantılı, yani plastik ve şekillendirilebilir yapıda.
Esneklik fikri sinirbilim alanını kasıp kavurdu ve şimdi ufukta başka bir devrim görünüyor. Her ne kadar bugüne dek yapılan nörogörüntüleme çalışmalarının yaklaşık %2’si cinsiyet hormonlarına etki eden faktör olarak belirtilmişse de cinsiyet hormonları ile beyindeki değişiklikler arasında anlamlı bir ilişki olduğu ileri sürülüyor.
Örneğin 2024 yılında araştırmacılar, adet döneminde hormonların değişmesiyle beraber beyinde meydana gelen yapısal değişiklikleri ayrıntılı olarak belgelediler. Ancak Kaliforniya Üniversitesi, Irvine’den nörobilimci Elizabeth Chrastil’e göre, hamilelik sırasında beyne ne olduğunu araştıran çalışmalar yetersiz..
2017 yılında araştırmacılar hamilelik döneminin, gri maddede önemli azalmalarla örtüştüğünü gösterdi ve 2022’de 28 gönüllü arasında yapılan bir takip çalışmasında, hamilelik hormonlarının beynin ağlarının bağlantı şeklini değiştirdiğini buldu. Jacobs, “Hamileliğin nörobiyolojisi hakkında henüz anlamadığımız çok şey var ve bunun nedeni kadınların çok karmaşık olması veya hamileliğin bir Gordion düğümü olması değil,” diyor.
“Bu, biyomedikal bilimlerin tarihsel olarak kadın sağlığını görmezden gelmesinin bir sonucudur. Yıl 2024 ve bu büyüleyici nörobiyolojik geçişe ilk kez göz atıyoruz.” Yeni MRI çalışmasında, daha önce çocuğu olmamış ve gebe kalmak için tüp bebek tedavisi (IVF) gören 38 yaşındaki bir kadın incelendi. Kadın katılımcı gebe kalmadan üç hafta önce dört tarama; birinci, ikinci ve üçüncü evrelerde birden fazla tarama ve doğumdan sonraki iki yılda yedi tarama olmak üzere toplam 26 MRI taramasından geçti. Araştırmacılar ayrıca bu zaman dilimi boyunca katılımcıdan kan örnekleri aldı.
Hamilelik sırasında, nörobilimcilerin incelediği beyin bölgelerinin yüzde 80’inden fazlasında gri maddede ortalama yüzde 4 oranında azalma görüldü ancak her şey hamileliğin sonunda tekrar normale döndü. Araştırmacılar, bunun ergenlik döneminde gözlemlenen değişimin büyüklüğüyle hemen hemen aynı olduğunu söylüyor. Bu beyin değişikliklerinin davranış değişiklikleriyle nasıl ilişkili olduğu bilinmiyor. Elimizde olan bütün deneyler hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar ve bunların hepsi erkek beyni üzerinde yürütülmüş. Gebe kemirgenlerde yapılan bazı araştırmalar, östrojen ve progesterondaki artışın hipotalamus gibi beyin devrelerini yeniden programladığını ve bunun da annenin yeni doğan yavrularının koku ve seslerine olan duyarlılığını artırdığını buldu.
Kaynak:
https://www.sciencealert.com/profound-brain-changes-of-pregnancy-revealed-in-scientific-first
(son erişim tarihi: 17.09.2024)
