GazeteBilim olarak başlattığımız ve o hafta yaşanan güncel “Bülten Haberleri” adı altında üreteceğimiz bilim içeriklerinden biri olan Paleookur’un yeni yazısındasınız. Ben Emre Çevik, Hacettepe Üniversitesi/Biyoloji Bölümü öğrencisiyim. Bugün bu hafta doğrultusunda ortaya çıkan Paleontolojik keşifler ve olaylara bakacağız. GazeteBilim tarafından yapılacak olan diğer bülten içeriklerine de bakmayı unutmayınız, bilimle kalınız.
KOLOMBİYA’DAN GELEN İHTİYOZORLAR
Kolombiya’da keşfedilen ve Erken Barremya denizlerinde yaşayan peleontoloji dünyasında literatüre kazandırılan bu canlıya Platypterygius elsuntuoso ismi verildi. Bu deniz sürüngeni, yaklaşık 125 milyon yıl önce yaşamaktaydı.
Ophthalmosauridae, Jura ve Kretase dönemlerinde yaşamış bir ihtiyozor familyasıdır.
Bu ihtiyozorlar, 174 milyon yıl önce Toarsiyen’in sona ermesinden sonra diğer birçok ihtiyozor soyunun ortadan kaybolmasının ardından, yaklaşık 170 milyon yıl önce Erken Bajosiyen döneminde dünya çapında ortaya çıktı. Günümüzde iki Ophthalmosaurida soyu bilinmektedir.
Baş yazar Dr. María Páramo-Fonseca ve Kolombiya Ulusal Üniversitesi ve Museo Geológico Nacional José Royo y Gómez’den meslektaşları, “Yeni örneğin morfolojisi, Platypterygius’un teşhis özellikleriyle örtüşüyor ve bu cinse dahil edilmesini destekliyor” dedi. Ve şöyle ekledi: “Örnek ile diğer tüm Platypterygius türleri arasında kaydedilen farklılıklar, yeni bir türün, Platypterygius elsuntuoso’nun oluşumunu destekliyor.” İfadelerinde bulundu.
Ayrıca cins özelinde de açıklamada bulunan Dr. Páramo-Fonseca: “Platypterygius’un karakteristik ön ayak yapısı ve kafatası özelliklerinin belirli bir kombinasyonu ile ayırt edilen bir cins olduğu sonucuna vardık” ifadeleriyle sözlerini bitirdi.
WYOMING’IN SAUROPODU!
Paleontologlar, yeni bir sauropod türü keşfettiklerini açıkladılar. Yeni tanımlanan tür, yaklaşık 150 milyon yıl önce Geç Jura döneminde Dünya’da dolaşıyordu. “Ardetosaurus viator” olarak adlandırılan bu dinozor, gezegende yürüyen en uzun yaratıklardan bazılarını içeren bir sauropod dinozor ailesi olan bir tür Diplodocidae üyesidir.
Oertijdmuseum’dan (Doğa Tarihi Müzesi) Tom van der Linden ve meslektaşları, “Sauropodlar üzerinde en çok çalışılan dinozorlar arasında yer alıyor ve Mesozoik’in çoğunda karada yaşayan en büyük omurgalıları içeriyor” dedi. Ayrıca sözlerine devam etti:
“En iyi uzun boyunları ve uzun kuyrukları ile tanınırlar ve başarıları aşırı boyutlarına, kuş benzeri karmaşık bir hava kesesi sistemine, ayrıca benzersiz beslenme ve sindirim stratejilerine ve yumurtlayarak üremelerine atfedilebilir.” İfadelerini söyledi.
Sauropodlar üzerinde de açıklamalarına devam eden Van der Linden:
“Antarktika dahil her kıtada Sauropod kalıntıları bulundu.” “En tanınmış sauropod ailelerinden biridir Diplodocidae. Bu sauropodlar genellikle son derece uzun boyunları ve hatta daha uzun kuyruklarıyla karakterize edilir.” Sözlerini söyledi.
Tom van der Linden, familyanın tarihçesi üzerine şu cümleleri kullandı:
“Diplodocidae; Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa ve Afrika’dan biliniyor ve 161 ila 135 milyon yıl öncesine kadar bir zaman aralığına sahipler.” Sözcükleriyle ifadelerini bitirdi.
AVISAURID KUŞLARIN BESLENMESİ GÜNÜMÜZ ŞAHİNLERE VE BAYKUŞLARA BENZİYORDU!
Paleontologlar, Kretase Cehennem Deresi Formasyonu’ndan (Hell Creek) üç yeni Enantiornitin kuşunu tanımladılar; bunlardan ikisi yeni avisaurid türlerini temsil ediyor.
Peki nedir bu Enantiornitin Kuşlar?
Bu kuşlar; 68 milyon yıl önce dinozorlarla birlikte yaşamakla beraber güçlü ayak kemikleri, avlarını yakalayıp taşıyabileceklerini gösteriyor. Kretase döneminde en çeşitli kuşlar grubunu oluşturmakla kalmayıp bu dönemde dünyanın her yerinden bilinen ve artık nesli tükenmiş bir grubu oluşturuyorlardı. Bununla birlikte, enantiornitinler ve diğer Mezozoik kuşların esas olarak Alt Kretase yataklarından bilinmektedir ve Geç Kretase’ye ait nispeten zayıf bir kayıt bulunmaktadır.
ROTAMIZ BREZİLYA!
Güney Brezilya’da fosil kalıntılarından, Gondwanax paraisensis adı verilen yeni bir silesaurid cinsi tür literatüre kazandırıldı.
Gondwanax paraisensis, günümüzden yaklaşık 237 milyon yıl önce Orta-Üst Triyas döneminde, şu an Brezilya olarak bilinen bölgede yaşamış bir canlıdır. Güney Amerika’nın en eski dinozor biçimine sahip türlerinden biri olmakla beraber dünya çapında en eski silesauridlerden biri olmasıyla da önemlidir.
Türün içinde bulunduğu Silesauridler özelinde bahsetmek gerekirse, soyu Triyas’ta 30 milyon yıl boyunca yaşamış ve en sonunda nesilleri tükenmiş dinozorlarla akraba bir gruptur. Genellikle dinozor olmayan dinozor benzeri canlıların bir grubu ve dinozorların kardeş grubu olarak kabul edilirler. Bu canlıların oldukça uzun boyunları ve bacakları olmakla beraber paleontologlar silesauridler için muhtemelen dört ayaklı bir yaşam tarzına sahip olduklarını düşünüyorlar. Çeşitli ekolojik nişleri işgal etmeleriyle beraber ilk silesauridler etçilken, daha sonraki türler için otçulluğa evrildiği bilinmektedir.
Silesauridler özelinde açıklamalar da bulunan Santa Maria Federal Üniversitesi’nden Paleontolog Dr. Rodrigo Temp Müller: “Çoğu yazar, silesauridlerin Dinosauria’nın kardeş grubu olduğu ve Silesauridae kladını oluşturduğu konusunda hemfikirdir” dedi.
Konu üzerine sözlerine devam eden Dr. Müller:
“Daha yakın zamanda ortaya atılan bir hipotez, Silesauridae üyelerinin, tipik ornithischianlara yol açan parafiletik bir dizilimde ornithischian olarak bulunduğunu ortaya koydu.” İfadelerini kullandı.
Tür ve Bölgesi özelinde de çok önemli bir bilimsel gelişmeyi vurgulayan Dr. Müller, keşfedilen olayı şu ifadelerle açıkladı:
“Gondwanax paraisensis ve Gamatavus antiquus’un aynı Topluluk Bölgesi’nde birlikte bulunması, Güney Amerika’daki silesauridler arasındaki simpatrinin en eski kanıtını temsil ediyor.” Sözleriyle açıklamalarını bitirdi.
KAYNAKLAR
Fonseca, M. E. P., Cabra, C. D. B., Camacho, R. G. “A new species of Platypterygius (Ophthalmosauridae) from the lower Barremian of Colombia and assessment of the species composition of the genus”, (2024). Earth Sci. Res. J 28 (2): 103-126; doi: 10.15446/esrj.v28n2.112332
Van der Linden, T. T. P, Tschopp, E. Sookias, R. B. Wallaard, J. J. W. Holwerda, F. M., Schulp, A. S. “ A new diplodocine sauropod from the Morrison Formation, Wyoming, USA”, (2024). Palaeontologia Electronica 27 (3): a50; doi: 10.26879/1380.
Clark, A.D., Atterholt, J. Scannella, J. B., Carroll, N., O’Connor, J. K. “New enantiornithine diversity in the Hell Creek Formation and the functional morphology of the avisaurid tarsometatarsus”, (2024, October 9). PLoS ONE 19 (10): e0310686; doi: 10.1371/journal.pone.0310686.
Rodrigo Temp Müller. “A new ‘silesaurid’ from the oldest dinosauromorph-bearing beds of South America provides insights into the early evolution of bird-line archosaurs.” Gondwana Research, (2024, September). doi: 10.1016/j.gr.2024.09.007
