Bu bulgular, bireyin melez kökenli olabileceğini, yani Homo sapiens ile Neandertallerin binlerce yıl önce Ortadoğu’da (Levant Bölgesi) karşılaşıp genetik olarak kaynaştığını düşündürtüyor.
Emre Çevik
GazeteBilim Yazı İşleri
Araştırmacılar tarafından bulunan, yaklaşık 140.000 yıl önce yaşamış bir çocuğa ait kafatası, modern insanlarla Neandertaller (Homo neanderthalensis) arasındaki karışımın şimdiye dek bilinen en eski doğrudan kanıtı olarak değerlendiriliyor. İsrail’deki Skhul Mağarası’nda 1930’lu yıllarda ortaya çıkarılan fosil, uzun süre anatomik olarak modern insana (Homo sapiens) ait kabul edilmişti. Ancak son yıllarda gelişen görüntüleme teknolojileri sayesinde yapılan yeni analizler, bu çocuğun hem Homo sapiens’e hem de Neandertallere özgü özellikler taşıdığını gösterdi.
Çocuğun özellikleri
Araştırmacılar, yaklaşık 3 ila 5 yaşında ölen çocuğun kafatasında şu dikkat çekici noktaları saptadı:
- Kafatası (kranyum) Homo sapiens’e daha yakın özellikler taşıyor.
- Alt çene (mandibula) ve diş yapısı Neandertallere özgü karakteristikleri barındırıyor.
- İç kulak ve damar izleri de iki türün birleşimini işaret ediyor.
Bu bulgular, bireyin melez kökenli olabileceğini, yani Homo sapiens ile Neandertallerin binlerce yıl önce Ortadoğu’da (Levant Bölgesi) karşılaşıp genetik olarak kaynaştığını düşündürtüyor. Çünkü erken Homo sapiens grupları, Asya ve Avrupa’ya gitmek için Levant üzerinden geçmek zorundaydı. Bu bölge (bugünkü İsrail, Lübnan, Suriye, Ürdün ülkeleri kapsıyor) göç yollarının doğal kavşağıydı. Aynı zamanda Avrupa’da yaşayan Homo neandertalensis’in de Levant bölgesinde yaşadığı fosil kanıtlara göre biliniyor (İsrail’deki Tabun, Amud ve Kebara mağaralarında). Bundan dolayı bu fosil burada karşılaşan iki insan soyunun birleşiminin en eski kanıtı olarak değerlendiriliyor.
Son yıllarda gelişen görüntüleme teknolojileri sayesinde yapılan yeni analizler, bu çocuğun hem Homo sapiens’e hem de Neandertallere özgü özellikler taşıdığını gösterdi.
Önceki örneklerden çok daha eski
Bu keşif, bugüne dek bilinen en meşhur insan–Neandertal melezi olan “Lapedo çocuğu”ndan (28.000 yıl önce) yaklaşık 100.000 yıl daha eski. Böylece Neandertal–insan etkileşimlerinin sanıldığından çok daha önce, Afrika’dan çıkan ilk insan göçleri sırasında başlamış olabileceği ortaya konmuş oluyor.
Neden önemli?
Neden önemli sorusu bu konu içeriğine baktığımızda çok kritik ve bilim insanları bu konuya dair önemli noktaları üç ayrı madde olarak sıralıyor. Bunlar şöyle:
- Bu kafatası, modern insanın Afrika’dan çıkış sürecinde Neandertallerle çok erken dönemde karşılaşmış ve kaynaşmış olabileceğini kanıtlıyor.
- İsrail ve Levant bölgesi, Afrika’dan Avrupa ve Asya’ya giden göç yollarının kavşak noktası olduğundan, bu tür karşılaşmaların yaşanması için kritik bir bölgeydi.
- Bulgular, genetik izlerimizin neden bugün hâlâ %1-2 oranında Neandertal DNA’sı taşıdığını açıklamaya katkı sağlıyor.
Bilim insanlarının görüşleri
Çalışma, Fransız paleoantropolog Anne Dambricourt Malassé tarafından L’Anthropologie dergisinde yayımlandı. Malassé, fosilin “tam anlamıyla bir ara form” olduğunu vurguluyor.
Buna karşın bazı uzmanlar, örneğin ünlü paleoantropolog Chris Stringer ve antropolog John Hawks, bulgulara temkinli yaklaşıyor. Onlara göre kafatası Homo sapiens ile daha uyumlu; dolayısıyla kesin bir melezlik tanımı için DNA analizi yapılması şart. “Ne yazık ki bu kadar eski fosillerde DNA’nın korunma ihtimali oldukça düşük” ifadelerini kullanıyorlar.
Modern teknolojiyle eski fosillere yeni bakış
Araştırmada kullanılan yüksek çözünürlüklü BT taramaları ve 3D modelleme teknikleri, 90 yıl önce kazılmış ve müzelerde saklanan eski fosillerden bile yeni bilgiler elde etmeyi mümkün kılmaya devam ediyor. Bu sayede bilim insanları, daha önce yanlış sınıflandırılmış veya eksik değerlendirilmiş bulguları yeniden ele alabiliyor.
Gelecek bize ne gösterir bilinmez ama Orta Doğu’da on binlerce yıl önce yaşanan bu karşılaşmalar, sadece iki farklı insan türünün buluşması değil, aynı zamanda bugün hepimizin genetik mirasında yaşayan ortak bir geçmişin de başlangıç noktasını oluşturuyor.
Kaynakça
Stringer, C. B. (2012). The Status of Homo sapiens and Their Relationship With Neanderthals. Evolutionary Anthropology, 21(3), 101–107.
ScienceAlert (2025). This Skull Is The Oldest Physical Proof of Neanderthals in Your Bloodline.
Dambricourt Malassé, A. (2025). The Skhul Child Fossil Revisited: Evidence of Hybridization Between Homo sapiens and Neanderthals. L’Anthropologie.
